دما و رطوبت دو پارامتر مهم در کشت های گلخانه ایست که تحت تأثير محیط آزاد، دائم در حال تغییر هستند. با توجه به اینکه این دو پارامتر از عوامل اثر گذار بر رشد و کیفیت محصول هستند، اطلاع از وضعیت و چگونگی تغییر آنها ضروری است. یکی از پارامترهایی که برای تولید محصول کافی در گلخانه بایستی کنترل شود، درجه حرارت مطلوب گیاه است. هر چه هوای گلخانه از درجه هوای مطلوب خیار سردتر یا گرمتر شود، محصول تولیدی کاهش می یابد.
بررسی رفتار حرارتی داخل گلخانه های تجاری خیار منطقه جیرفت و کهنوج نشان داد که همواره محیط داخل گلخانه های منطقه، چند درجه گرمتر از محیط آزاد بوده است ولی این تفاوت دما با توجه به سرمای منطقه در دی و بهمن ماه جوابگوی نیاز گرمایی داخل گلخانه نیست. به همین دلیل برای آن که گلخانه دمای مطلوب داشته باشد باید با همان سرعتی که گرما از دست می دهد فضای آن را گرم نمود.
برای کاستن از اثرات سرما بر گلخانه بایستی طرق اتلاف گرما در گلخانه را بشناسیم تا بتوانیم با آن مقابله کنیم. بطور کلی گرما از سه طریق در گلخانه ها هدر می رود.
طرق اتلاف گرما در گلخانه :
- جابجایی و نفوذ
- تابش یا تشعشع
- هدایت با رسانایی
۱- جابه جایی و نفوذ
هنگامی که یک سیال تغییر دما می دهد، تغییرات ایجاد شده در چگالی آن جریان های جابه جایی طبیعی را ایجاد می کند. این تغییر دما در داخل گلخانه باعث می شود یک جریان طبیعی هوا در گلخانه از بالا به پایین و بالعکس بوجود آید. این جابجایی باعث خواهد شد تا هوای گرم از طریق شکاف های موجود در پوشش گلخانه به بیرون منتقل شود. بنابراین با بستن شکاف ها و دریچه ها در شبهای سرد، این نفوذ به حداقل می رسد.
۲- تابش یا تشعشع
در این روش گرما از اجسام گرم داخل گلخانه به اجسام سردتر بیرون گلخانه، از طریق امواج گرمایی منتقل می شود. این وضعیت باعث می شود که مقادیر زیادی از گرما در گلخانه ها از دست برود، پلی اتیلن مانع ضعیفی در برابر امواج مادون قرمز می باشد. بکار بردن مواد نگهدارنده مادون قرمز در ساخت پلی اتیلن باعث جلوگیری از اتلاف حرارت می گردد.
۳- هدایت یا رسانایی
در این روش گرما بصورت مستقیم از طریق پوشش گلخانه به محیط بیرون منتقل می شود. برخی که در آن گرما بصورت هدایت انتقال می یابد بوسیله تعیین تفاوت دمای بین داخل گلخانه و بیرون گلخانه و مقاومت کل در مقابل انتقال حرارت تعیین می شود.
هدایت گرمایی تحت تاثیر عوامل زیادی قرار دارد که یکی از مهمترین آنها رطوبت است. کاهش میزان رطوبت سبب کاهش قابل توجهی در انتقال حرارت می شود.
مهمترین روش اتلاف حرارت در گلخانه ها، اتلاف از طریق هدایت یا رسانایی است که برای کاستن از این اتلاف، گلخانه ها را بصورت دو لایه پوشش می دهند. این هوای محبوس شده داخل دو لایه، باعث می شود نرخ انتقال حرارت کاهش یابد. علاوه بر آن بایستی از سیستم های حرارتی استفاده کرد که در ادامه در مورد آنها صحبت خواهیم کرد.
انواع سیستم های گرمایشی گلخانه
یک سیستم گرمایشی خوب بایستی دارای دو ویژگی باشد:
- الف. بتواند گلخانه را در سردترین شب سال گرم کند.
- ب. حرارت را در سر تا سر گلخانه بصورت یکنواخت پخش کند.
1- استفاده از دیگ بخار
در این روش از یک دیگ بخار در بیرون گلخانه استفاده شده و آب گرم بوسیله لوله به داخل گلخانه منتقل می شود. در این روش برای گرم کردن سطح بستر، لوله های آب گرم از نزدیکی سطح زمین و حدود ۱۰ سانتی متر بالاتر از سطح بستر نصب می شوند. نزدیکی لوله ها به سطح زمین باعث گرم شدن بستر می شود که برای رشد ریشه و افزایش باردهی گیاه مفید است.
محاسن:
- یکنواخت گرم کردن محیط گلخانه.
- آلوده نکردن هوای گلخانه.
- گرم کردن بستر.
معایب:
- هزینه بالای لوله کشی داخل گلخانه و ساخت اتاقک دیگ بخار.
- خوردگی لوله های انتقال آب داغ و دیگ بخار.
2- استفاده از کوره های هوای گرم
این کوره ها را می توان هم در داخل و هم در خارج گلخانه نصب کرد و هوای گرم را با استفاده از پروانه (فن) و لوله های پلاستیکی به داخل گلخانه فرستاد.
محاسن :
- هزینه کمتر نسبت به روش استفاده از دیگ بخار.
معایب:
- پایین تر بودن ضریب یکنواختی در گرم شدن داخل گلخانه نسبت به روش دیگ بخار.
- آلوده کردن هوای گلخانه نسبت به روش قبل.
٣- استفاده از گرم کننده های برقی
در این روش با استفاده از الکتریسیته و گرم کننده های برقی که بصورت ایستاده یا سقفی داخل گلخانه قرار داده می شود، محیط داخل گلخانه گرم می گردد.
محاسن:
- پایین بودن هزینه اوليه.
- آسان بودن کار با آن.
- قابلیت تنظیم دقیق دمای داخل گلخانه
- عدم ایجاد آلودگی در هوای گلخانه.
معایب :
- بالا بودن هزینه های جاری.
- عدم یکنواختی در توزیع حرارت داخل گلخانه.
با توجه به کوتاه بودن دوره سرما در منطقه بنظر می رسد استفاده از کوره های هوای گرم نسبت به سایر موارد مناسب تر است. نوع سوخت مورد نیاز این کوره ها را می توان با توجه به منابع موجود و در دسترس منطقه انتخاب کرد. انواع منابع گرمایی که در مشعل این کوره ها قابل استفاده است عبارتند از:
- گاز طبیعی
- گاز مایع
- نفت
- گازوئیل
همان طور که گفته شد یکی از معایب استفاده از کوره های هوای گرم، عدم توزیع یکنواخت حرارت داخل گلخانه است که برای انتشار بهتر حرارت داخل گلخانه بایستی از تونل های پلاستیکی استفاده کرد. این تونل های پلاستیکی را می توان هم در قسمت بالای گلخانه نصب کرد تا هوای گرم به سمت پایین هدایت شود و هم می توان در سطح زمین نصب کرد و هوای گرم را به سمت بالا فرستاد. در موقع سوراخ کردن کانال های پلاستیکی باید دقت کرد که سوراخ های ابتدای کانال (در نزدیکی کوره هوای گرم) نسبت به سوراخ های انتهایی کانال، بایستی ریزتر باشد یا فاصله سوراخ ها از همدیگر دورتر باشد. در موقع خرید این دستگاه ها باید دقت کرد که استاندارد لازم را داشته باشد چرا که روشن و خاموش شدن دستگاه باعث انبساط و انقباض در کوره می گردد و اگر استانداردهای ساخت در دستگاه رعایت نشده باشد منجر به آسیب رسیدن به گلخانه در اثر تشکیل گازهای سمی می گردد.
نیاز به اطلاعات بیشتری در زمینه گلخانه داری و کشت گلخانه ای دارید؟
اپلیکیشن اندروید کشت گلخانه ای جدیدترین و بروزترین کتاب ها، مقالات، تحقیقات گلخانه داری و تجربیات گلخانه داران نمونه را در اختیار شما قرار می دهد. این اپلیکیشن جامع ترین بانک اطلاعات گلخانه داری به زبان فارسی از منابع معتبر و بروز است.
